چرا در روابط عاشقانه گاهی احساس میکنیم که دیگر نمیتوانیم تغییر کنیم؟
روابط عاشقانه میتوانند زیبا، هیجانانگیز و سازنده باشند، اما در عین حال، چالشهایی را نیز به همراه دارند. یکی از این چالشها، احساس گیر افتادن و ناتوانی در تغییر است. انگار به نقطهای میرسیم که با خود میگوییم: «دیگر نمیتوانم اینطوری ادامه دهم، اما نمیتوانم هم تغییر کنم. » چرا این اتفاق میافتد؟ دلایل متعددی میتوانند این حس را ایجاد کنند. در اینجا 16 نکته را بررسی میکنیم که ممکن است در این احساس نقش داشته باشند:
- ✅
ترس از دست دادن هویت:
تغییر، حتی برای بهتر شدن، میتواند با ترس از دست دادن بخشی از هویتمان همراه باشد. فکر میکنیم اگر تغییر کنیم، دیگر خودمان نخواهیم بود. - ✅
ترس از قضاوت:
نگرانیم که اگر تغییر کنیم، طرف مقابل یا دیگران ما را قضاوت کنند یا فکر کنند نقاب به چهره زدهایم. - ✅
عادت:
رفتارها و الگوهای خاصی در رابطه شکل گرفتهاند و ترک عادت موجب مرض است! تغییر، نیازمند تلاش و شکستن این عادتها است که انرژی زیادی میطلبد.
- ✅
احساس قربانی بودن:
گاهی فکر میکنیم که طرف مقابل باید تغییر کند، نه ما. این احساس قربانی بودن، مانع از پذیرش مسئولیت شخصی برای بهبود رابطه میشود. - ✅
عدم خودآگاهی:
به درستی نمیدانیم چه چیزی را باید تغییر دهیم یا اصلا مشکل از کجاست. بدون شناخت نقاط ضعف و قوت خود، تغییر کردن دشوار است. - ✅
نداشتن انگیزه کافی:
تغییر یک فرآیند زمانبر و دشوار است. اگر انگیزه کافی برای تغییر نداشته باشیم، زود خسته میشویم و دست میکشیم. - ✅
فشار روانی بالا:
وقتی تحت فشار روانی زیادی هستیم، تغییر کردن دشوارتر میشود. ذهن و بدن ما انرژی کافی برای مقابله با چالشهای جدید را ندارند. - ✅
کمالگرایی:
کمالگرایی باعث میشود فکر کنیم باید بیعیب و نقص باشیم و هرگونه تغییر را به عنوان اعتراف به نقصهایمان تلقی کنیم. - ✅
ناامیدی:
تجربههای ناموفق قبلی در تغییر رفتارها، میتواند باعث ناامیدی و این باور شود که دیگر نمیتوانیم تغییر کنیم. - ✅
نبود حمایت:
اگر در رابطه از حمایت کافی برخوردار نباشیم، تغییر کردن بسیار دشوارتر خواهد بود. نیاز داریم کسی باشد که ما را تشویق کند و در این مسیر همراهیمان کند.
- ✅
عدم مهارتهای ارتباطی:
گاهی میخواهیم تغییر کنیم، اما نمیدانیم چگونه این تغییر را به طرف مقابل انتقال دهیم و با او ارتباط برقرار کنیم. - ✅
باورهای محدودکننده:
باورهای نادرستی در مورد خودمان و روابط داریم که مانع از تغییر میشوند. مثلاً فکر میکنیم “من همینم که هستم و نمیتوانم تغییر کنم. “ - ✅
ترس از آسیبپذیری:
تغییر کردن نیازمند آسیبپذیری است. باید قبول کنیم که کامل نیستیم و نیاز به رشد داریم. این آسیبپذیری میتواند ترسناک باشد. - ✅
سختگیری بیش از حد:
انتظارات غیرواقعی از خودمان داریم و با کوچکترین اشتباهی، خود را سرزنش میکنیم. این سختگیری، انگیزه را از بین میبرد. - ✅
عدم پذیرش خود:
وقتی خودمان را دوست نداریم و قبول نمیکنیم، تغییر کردن برایمان دشوار میشود. پذیرش خود، اولین قدم برای رشد و تغییر است. - ✅
عدم تلاش کافی:
شاید میخواهیم تغییر کنیم، اما تلاش کافی برای رسیدن به این هدف نمیکنیم. تغییر، نیازمند تعهد و تلاش مداوم است.
این عوامل میتوانند به صورت جداگانه یا ترکیبی در ایجاد این احساس نقش داشته باشند. درک این دلایل، اولین قدم برای رهایی از این احساس و ایجاد تغییرات مثبت در رابطه است. با بررسی دقیق این عوامل و تلاش برای حل آنها، میتوانیم دوباره احساس کنیم که میتوانیم تغییر کنیم و رابطه بهتری داشته باشیم.
1. ترس از آسیبپذیری:
تغییر در یک رابطه، مستلزم آسیبپذیری است. باید اعتراف کنیم که اشتباهاتی داشتهایم، نیاز به رشد داریم و در برخی موارد، نیاز داریم که از طرف مقابل کمک بخواهیم. این آسیبپذیری، ترسناک است، زیرا ما را در معرض قضاوت و طرد شدن قرار میدهد. وقتی احساس میکنیم نمیتوانیم تغییر کنیم، شاید در واقع داریم از خودمان در برابر این احساسات ناخوشایند محافظت میکنیم. ترس از اینکه تغییرات ما مورد استقبال قرار نگیرد یا حتی منجر به جدایی شود، میتواند مانع بزرگی برای رشد باشد. ما ناخودآگاه ترجیح میدهیم در منطقه امن و آشنای خود باقی بمانیم، حتی اگر این منطقه رضایتبخش نباشد. بدون آسیب پذیری، نمی توانیم اعتماد ایجاد کنیم. بدون اعتماد، رابطه محکوم به فنا است.
2. هویت تثبیتشده:
با گذشت زمان، ما در یک رابطه یک هویت مشخص برای خود میسازیم. این هویت شامل نقشها، مسئولیتها و رفتارهای خاصی است که به آنها عادت کردهایم. تغییر این هویت میتواند احساس گیجی و سردرگمی ایجاد کند. ما دیگر نمیدانیم کی هستیم و چه انتظاری از خودمان داریم. در ضمن، ممکن است از تغییر تصویری که طرف مقابل از ما دارد بترسیم. میترسیم دیگر ما را دوست نداشته باشد یا برایش جذاب نباشیم. این ترس از دست دادن هویت میتواند ما را در یک چرخه تکراری از رفتارهای قدیمی نگه دارد. آیا واقعا مایلید در پیله قدیمی خود باقی بمانید؟ آیا بهتر نیست یک پروانه زیبا باشید؟ تغییر هویت اجتناب ناپذیر است.
3. الگوهای تکراری:
بسیاری از ما الگوهای رفتاری ناسالمی را از روابط گذشته یا دوران کودکی خود وارد روابط فعلی میکنیم. این الگوها ناخودآگاه هستند و ما بدون اینکه متوجه باشیم، آنها را تکرار میکنیم. تغییر این الگوها نیازمند خودآگاهی و تلاش آگاهانه برای شکستن آنها است. گاهی اوقات برای این کار به کمک یک متخصص نیاز داریم. شناخت الگوها کلید رهایی از آنهاست. الگوها باعث تکرار اشتباهات میشوند. تکرار اشتباهات باعث سرخوردگی می شود.
4. ترس از دست دادن کنترل:
تغییر به معنای رها کردن کنترل است. باید اجازه دهیم که همه چیز آنطور که ما انتظار داریم پیش نرود و به جای آن، به جریان رابطه اعتماد کنیم. برخی از افراد به دلیل تجربیات گذشته، ترس زیادی از دست دادن کنترل دارند. آنها احساس میکنند که اگر کنترل را رها کنند، همه چیز از هم میپاشد. این ترس میتواند مانع از تغییر شود، زیرا آنها ترجیح میدهند در همان وضعیت فعلی باقی بمانند، حتی اگر ناراضی باشند. کنترل بیش از حد، مانع صمیمیت می شود. صمیمیت بدون اعتماد غیر ممکن است. اعتماد نیازمند رها کردن کنترل است. رها کردن کنترل به معنای تسلیم شدن نیست.
5. عدم حمایت کافی:
تغییر یک فرآیند دشوار است و نیازمند حمایت و تشویق است. اگر در یک رابطه احساس کنیم که طرف مقابل از تغییرات ما حمایت نمیکند، احتمال اینکه از ادامه دادن منصرف شویم زیاد است. حتی ممکن است احساس کنیم که طرف مقابل عمداً ما را سرکوب میکند و نمیخواهد که ما رشد کنیم. این عدم حمایت میتواند انگیزه ما را از بین ببرد و ما را به این باور برساند که تغییر غیرممکن است. آیا پارتنر شما مشوق شماست؟ آیا پارتنر شما از موفقیت های شما خوشحال میشود؟ آیا از تلاش های شما قدردانی می کند؟ 
حمایت پارتنر سوخت موتور تغییر است.
6. ترس از شکست:
هیچ کس دوست ندارد شکست بخورد. تغییر نیازمند تلاش است و ممکن است در این مسیر با شکست مواجه شویم. ترس از اینکه نتوانیم تغییر کنیم یا اینکه تغییرات ما مورد قبول واقع نشود، میتواند ما را فلج کند. این ترس میتواند باعث شود که اصلاً تلاشی برای تغییر نکنیم، زیرا از قبل خودمان را شکستخورده میدانیم. شکست یک تجربه یادگیری است. شکست به معنای پایان نیست. از شکست نترسید، از تلاش نکردن بترسید. هیچکس از تلاش نکردن پشیمان نمی شود، از شکست خوردن پشیمان می شوند.
7. باورهای محدودکننده:
باورهای ما در مورد خودمان و روابطمان، نقش بسیار مهمی در توانایی ما برای تغییر ایفا میکنند. اگر باور داشته باشیم که ذاتا غیرقابل تغییر هستیم یا اینکه رابطهمان محکوم به شکست است، احتمالاً همین اتفاق هم خواهد افتاد. این باورهای محدودکننده مانند یک پیشگویی خودکامبخش عمل میکنند و ما را در یک چرخه منفی نگه میدارند. شناسایی و به چالش کشیدن این باورها، اولین قدم برای تغییر است. باورهای خود را زیر سوال ببرید. آیا باورهای شما واقعیت دارند؟ آیا باورهای شما به شما آسیب می زنند؟
8. انتظارات غیرواقعی:
گاهی اوقات ما انتظارات غیرواقعی از خودمان یا طرف مقابلمان داریم. انتظار داریم که تغییرات یک شبه اتفاق بیفتند یا اینکه طرف مقابل بدون هیچ تلاشی، تمام نیازهای ما را برآورده کند. این انتظارات غیرواقعی میتوانند منجر به ناامیدی و سرخوردگی شوند و ما را به این باور برسانند که تغییر غیرممکن است. واقع بین باشید و به خودتان و طرف مقابل فرصت دهید. تغییر زمان می برد. تغییر نیازمند صبر است. تغییر نیازمند تلاش است.
9. عدم ارتباط مؤثر:
ارتباط مؤثر، کلید حل بسیاری از مشکلات در یک رابطه است. اگر نتوانیم به طور با صداقت و صریح با طرف مقابلمان در مورد نیازها، خواستهها و احساساتمان صحبت کنیم، احتمال اینکه به بنبست برسیم زیاد است. عدم ارتباط مؤثر میتواند منجر به سوءتفاهم، خشم و نارضایتی شود و ما را به این باور برساند که تغییر غیرممکن است. یاد بگیرید که چطور به طور موثر با پارتنر خود ارتباط برقرار کنید. به احساسات خود احترام بگذارید. به احساسات پارتنر خود احترام بگذارید. با یکدیگر همدلی کنید. 
10. ترس از صمیمیت:
صمیمیت به معنای نزدیکی عاطفی و روانی با طرف مقابل است. برخی از افراد به دلیل تجربیات گذشته، ترس زیادی از صمیمیت دارند. آنها میترسند که اگر بیش از حد به کسی نزدیک شوند، آسیب ببینند یا طرد شوند. این ترس میتواند مانع از تغییر شود، زیرا آنها از ایجاد یک رابطه عمیق و معنادار با طرف مقابل خودداری میکنند. صمیمیت نیازمند آسیب پذیری است. آسیب پذیری نیازمند اعتماد است. اعتماد نیازمند شجاعت است.
11. پنهان کردن نیازها:
گاهی اوقات به دلیل ترس از طرد شدن یا قضاوت، نیازهای خود را از طرف مقابل پنهان میکنیم. این کار باعث میشود که رابطهمان سطحی و غیررضایتبخش باشد. پنهان کردن نیازها میتواند منجر به نارضایتی، خشم و انزوا شود و ما را به این باور برساند که تغییر غیرممکن است. نیازهای خود را بیان کنید. از درخواست کمک نترسید. پنهان کردن نیازها به رابطه آسیب می زند.
12. مقاومت در برابر تغییر:
برخی از افراد به طور کلی در برابر هر نوع تغییری مقاومت میکنند. آنها ترجیح میدهند در همان وضعیت فعلی باقی بمانند، حتی اگر ناراضی باشند. این مقاومت میتواند ناشی از ترس از ناشناختهها، احساس ناامنی یا عدم اعتماد به نفس باشد. مقاومت در برابر تغییر، مانع رشد می شود. تغییر اجتناب ناپذیر است. با تغییر همراه شوید.
13. احساس گناه:
گاهی اوقات احساس گناه به خاطر اشتباهات گذشته یا آسیبهایی که به طرف مقابل زدهایم، مانع از تغییر میشود. ما احساس میکنیم که لایق بخشش نیستیم و به همین دلیل، تلاشی برای جبران یا بهبود رابطه نمیکنیم. خودتان را ببخشید. به دنبال بخشش باشید. گذشته را رها کنید.
14. عدم شناخت خود:
قبل از اینکه بتوانیم در یک رابطه تغییر کنیم، باید خودمان را بشناسیم. باید بدانیم چه کسی هستیم، چه میخواهیم و چه ارزشهایی داریم. عدم شناخت خود میتواند منجر به سردرگمی، بلاتکلیفی و عدم رضایت در رابطه شود. خودشناسی یک سفر است. سفر خودشناسی را آغاز کنید. به خودتان زمان بدهید.
15. تمرکز بر اشتباهات گذشته:
اگر دائماً بر اشتباهات گذشته خود یا طرف مقابل تمرکز کنیم، فرصتی برای رشد و پیشرفت نخواهیم داشت. گذشته را رها کنید و بر حال تمرکز کنید. از اشتباهات گذشته درس بگیرید. آینده را بسازید.
16. عدم پذیرش مسئولیت:
تغییر نیازمند پذیرش مسئولیت است. باید مسئولیت رفتارها و انتخابهای خود را بر عهده بگیریم و از سرزنش دیگران دست برداریم. عدم پذیرش مسئولیت میتواند منجر به تکرار اشتباهات و عدم پیشرفت در رابطه شود. مسئولیت پذیر باشید. سرزنش را متوقف کنید. به جای سرزنش، راه حل پیدا کنید.
مقاله شما به موضوع مهمی پرداخته که در روابط زوجین بسیار شایع است. به عنوان کسی که سالها در حوزه مشاوره خانواده فعالیت داشته ام، باید بگویم تحلیل شما از عوامل موثر در مقاومت در برابر تغییر نسبتاً جامع و دقیق است. با این حال، برخی نکات نیاز به بسط بیشتری دارند.
در بررسی مورد ترس از آسیب پذیری، به نظر می رسد این عامل نقش محوری تری نسبت به سایر عوامل دارد. در تجربه بالینی من، بسیاری از مراجعان دقیقاً به همین دلیل از تغییر اجتناب می کنند. آنها ترجیح می دهند در روابط ناکارآمد باقی بمانند تا اینکه ریسک آسیب پذیری را بپذیرند.
نکته دیگری که شایسته توجه بیشتر است، نقش سیستم های حمایتی در تسهیل تغییر است. در عمل مشاهده کرده ام که حتی انگیزه بالای فرد برای تغییر، بدون وجود شبکه حمایتی مناسب، به ندرت به نتایج مطلوب می انجامد. این شبکه می تواند شامل دوستان، خانواده یا متخصصان باشد.
در بخش مربوط به باورهای محدودکننده، پیشنهاد می کنم به مکانیسم شکل گیری این باورها نیز پرداخته شود. معمولاً این باورها ریشه در تجربیات اولیه زندگی دارند و شناسایی این ریشه ها می تواند به تغییر آنها کمک کند.
تجربه شخصی من با یک زوج نشان داد که چگونه ترس از دست دادن کنترل می تواند رابطه را تخریب کند. زنی که به دلیل تجربه خیانت در رابطه قبلی، تمام حرکات همسرش را کنترل می کرد، در نهایت باعث شد رابطه فعلی اش نیز به خطر بیفتد. تنها پس از ماهها مشاوره توانست این الگو را تغییر دهد.
در مورد الگوهای تکراری، باید اشاره کنم که این الگوها اغلب نسل به نسل منتقل می شوند. بسیاری از افراد بدون آگاهی، همان الگوهای ارتباطی والدین خود را تکرار می کنند. شکستن این چرخه نیاز به خودآگاهی عمیق دارد.
نکته آخر اینکه به نظر می رسد مقاله بیشتر بر عوامل درونی تمرکز دارد، در حالی که عوامل بیرونی مانند فشارهای اجتماعی و فرهنگی نیز می توانند سد راه تغییر باشند. این عوامل در برخی فرهنگ ها نقش پررنگ تری ایفا می کنند.
در کل، مقاله شما نقطه شروع خوبی برای بحث درباره این موضوع مهم است، اما پیشنهاد می کنم در ویرایش های بعدی به ابعاد سیستمی و بین نسلی این مسئله نیز بپردازید. همچنین اضافه کردن راهکارهای عملی می تواند به خوانندگان در به کارگیری این مفاهیم کمک کند.
وقتی یه مدت توی یه رابطه هستی، یه جورایی یادت میره اصلا کی بودی قبلش. من خودم یه زمانی میترسیدم اگه کمی از اون آدم همیشگی فاصله بگیرم، پسرم دوستم نداشته باشه. بعد فهمیدم اون چیزایی که فکر میکردم “من” هستم، فقط یه سری عادت و ترس قدیمی بودن. یه روز تصمیم گرفتم به جای ترس از تغییر، کم کم چیزایی رو که ازش لذت میبرم دوباره کشف کنم. همون موقع فهمیدم نه تنها پسرم ازم دور نشد، بلکه رابطه مون شیرین تر شد. وقتی تو تغییر میکنی، رابطه هم با تو عوض میشه.